De perceptie bestaat dat mondgezondheid zich beperkt tot een gezond gebit, maar dat klopt niet: het is een veelzijdig begrip dat ook rekening houdt met bijvoorbeeld de mogelijkheid om te spreken, glimlachen, ruiken, smaken… Mondaandoeningen, die veelal te voorkomen zijn, treffen ongeveer 4 miljard mensen, meer dan de helft van de wereldbevolking. In zijn ‘white paper’ stelt de CED 8 kernboodschappen voor om preventie in de mondzorg aan te pakken.
Wereldwijd heerst steeds meer het besef dat gezondheidszorgsystemen werk moeten maken van preventie. Dat beaamde ook de Europese commissie in 2017, met het voornemen om in te zetten op gezondheidspromotie en preventie, in combinatie met het streven naar vroegtijdige opsporing en behandeling van de schade veroorzaakt door mondaandoeningen. Informatiecampagnes zijn dan weer een tool van onschatbare waarde om ook de sociale ongelijkheden op vlak van mondgezondheid uit de weg te ruimen.
Preventie en mondaandoeningen
De cumulatieve last van mondaandoeningen is dramatisch toegenomen tussen 1990 en 2015, en de maatschappelijke en economische druk van cariës is ontzettend groot: in de geïndustrialiseerde landen wordt 5 tot 10 percent van de budgetten voor gezondheidszorg besteed aan behandelingen voor tandbederf, en in hoge-inkomenslanden is het een van de voornaamste redenen voor een ziekenhuisopname onder kinderen. Cariës heeft ook een nefaste impact op de levenskwaliteit: denk maar aan ziekteverzuim op school en werk, eet- of slaapproblemen en pijn.
Mondaandoeningen gaan gepaard met verschillende risicofactoren zoals tabak, alcohol, dieet, persoonlijke hygiëne en socio-economische factoren. De grootste boosdoener is suiker. Volgens de European Food Safety Authority (EFSA) telt de inname van suiker meer dan 10 percent
van de totale energie-inname. De aanbevolen hoeveelheid is 5 percent. Ook frisdrank – al dan niet suikerhoudend – leidt tot structuurverlies van de tand wegens de hoge zuurtegraad. Tabak is dan weer een risicofactor voor mondkanker en parodontitis, en kan onherroepelijke gevolgen hebben voor een ongeboren baby. Het tast het vermogen van het immuunsysteem aan om infecties in de mondholte te bestrijden en verhindert het genezingsvermogen van de patiënt.
Hoewel lidstaten hun eigen gezondheidsbeleid definiëren en hun eigen gezondheidszorgsysteem uitbouwen, heeft de EU een belangrijke rol in preventie.
Preventie: een globaal en Europees perspectief
We spreken van twee soorten preventie: primaire preventie is gericht op het vermijden van ziekte en het minimaliseren van de ziektelast. Secundaire preventie focust zich op vroegtijdige opsporing met als doel het verbeteren van gezondheidsresultaten. Voor mondgezondheid gaat het bijvoorbeeld om onderwijs in mond- en tandhygiëne, informatie over gedrags- en medische risico’s, fluoridesuppletie en regelmatige screenings. Effectieve gezondheidspromotie zoals programma’s voor gezondheidsgeletterdheid, of toegankelijke gezondheidszorg stellen mensen beter in staat om hun mondgezondheid te handhaven.
Onze huidige gezondheidszorgsystemen zijn nog te veel gericht op acute zorg in plaats van preventie, en zullen in de toekomst nog sterker belast worden door o.a. de snel verouderende wereldbevolking en toename van niet-overdraagbare ziektes. Die laatste zijn de voornaamste doodsoorzaak in de Europese Unie en brengen daarom de hoogste gezondheidszorgkosten met zich mee: jaarlijks zo’n €115 miljard euro of 0.8% van het BBP. Om burgers de beste kans te geven op een gezond leven, vrij van mondaandoeningen, moet voor beide vormen van preventie ruimte zijn. Dat veronderstelt een verschuiving in hoe zorg wordt toegediend en gefinancierd.
Om de beste gezondheidsresultaten te bekomen voor de Europeaan, is een ambitieuze aanpak van gezondheidspromotie en ziektepreventie noodzakelijk.
De rol van de EU in preventie
Hoewel lidstaten hun eigen gezondheidsbeleid definiëren en hun eigen gezondheidszorgsysteem uitbouwen, heeft de EU een belangrijke rol in preventie. Bijvoorbeeld door lidstaten te steunen in het bereiken van gezamenlijke doelstellingen of het aanpakken van gezamenlijke uitdagingen, door richtlijnen en indicatoren op te stellen of regelmatig aan monitoring en evaluatie te doen. Aangezien de Europese Commissie erkent dat extra budget vrijmaken een investering is die in de toekomst nog hogere kosten zal vermijden, identificeert zij binnen de gezondheidszorgsystemen van de lidstaten ook gebieden die voor verbetering vatbaar zijn. Hierbij ligt de focus voornamelijk op de efficiëntie van de nationale gezondheidszorgsystemen. Hoewel de CED de nood erkent om de financiële houdbaarheid van gezondheidszorgsystemen aan te moedigen, is zij van mening dat een aanpak die meer gericht is op preventie belangrijker is dan louter inzetten op efficiëntiewinsten.
Er zijn verschillende EU-initiatieven om de lidstaten te ondersteunen. Zo is er o.a. de ‘Steering Group in Health Promotion, Disease Prevention and Management of non-Communicable Diseases (SGPP)’, dat sinds begin 2018 briefings publiceert die de beschikbare wetenschappelijke iteratuur onder de loep leggen met betrekking tot artificiële zoetstoffen, suiker, fruit … en de invloed op mondgezondheid. De ‘Mercury Legislation’ is dan weer ecologische rechtspraak die het Minamata-verdrag inzake kwik ratificeert. Dat stelt het afbouwen van het gebruik van amalgaam centraal, met als uiteindelijk doel het minimaliseren van de nood aan tandheelkundige restauraties. Dat biedt niet enkel duidelijke voordelen voor de patiënt en het gezondheidszorgsysteem, maar ook voor het milieu. Effectieve preventie van mondaandoeningen vermindert ook de nood aan antibiotica, wat in tijden van toenemende antimicrobiële resistentie elke gemeenschap ten goede komt.
Mondzorg en preventie in de toekomst
Om de beste gezondheidsresultaten te bekomen voor de Europeaan, is een ambitieuze aanpak van gezondheidspromotie en ziektepreventie noodzakelijk. Deze aanpak vergt de samenwerking van EU-instellingen, lidstaten, tandartsen, dokters, volksgezondheidsexperten, patiëntengroepen en andere relevante stakeholders. Om in de mondzorg de overstap van genezing naar preventie hard te maken, vraagt de CED volgende zaken aan de orde te stellen:
Kernboodschap 1:
Mondgezondheid moet erkend en gepromoot worden als een integraal onderdeel van de algemene gezondheid
Mondaandoeningen als cariës, parodontitis of mondkanker behoren tot de meest voorkomende niet-overdraagbare ziekten. Ze oefenen een invloed uit op de algemene gezondheid, en vice versa. De Europese Commissie moet via haar platformen het belang van mondgezondheid benadrukken en lidstaten aansporen werk te maken van mondzorg.
Kernboodschap 2:
Suikerconsumptie is de grootste risicofactor voor cariës en moet gereduceerd worden om het gebit te beschermen
Hoewel elke lidstaat apart bevoegd is voor de uitbouw van zijn gezondheidszorgsysteem, is het cruciaal dat de EU de reductie van suikerconsumptie in voedsel en drank blijft promoten via sensibiliseringscampagnes, en lidstaten een platform geeft om hun ervaringen met verschillende strategieën te delen. Verschillende lidstaten hebben reeds beloftevolle maatregelen ingevoerd, zoals taksen of reclamebeperkingen. De CED-resolutie over suiker bevat ook een waaier aan maatregelen met betrekking tot reclame en marketing, niet-misleidende verpakkingen, informatiecampagnes … daarbij zouden ook specifieke richtlijnen uitgeschreven moeten worden voor zorgverleners die instaan voor kwetsbare en oudere personen.
Kernboodschap 3:
Promoot correcte mondhygiëne
Kernboodschap 4:
Verbeter de toegang tot fluoride via “evidence-based” interventies, bijvoorbeeld door het promoten van tandenpoetsen met een fluoridetandpasta. Waar mogelijk kan waterfluoridering een effectief alternatief bieden
Kernboodschap 5:
De EU moet haar burgers informeren over mondkanker, het belang van vroegtijdige opsporing en preventiemaatregelen
Vroegtijdige opsporing is cruciaal voor de levenskwaliteit en de overlevingskansen. Roken, alcoholconsumptie en HPV – waarvoor een vaccin bestaat – zijn risicofactoren voor mondkanker, die amper 50% overlevingskans geeft bij laattijdige detectie. Patiënten moeten erop gewezen worden dat ze regelmatig naar de tandarts moeten gaan om mondkanker zo vroeg mogelijk op te sporen.
Kernboodschap 6:
De EU moet investeren in sensibilisering om haar burgers te informeren over het belang van mondgezondheid, hoe een gezonde levensstijl daartoe kan bijdragen en hoe die te bekomen
Een goed voorbeeld is het ondersteunen van Wereld Mondgezondheidsdag. Een informatiecampagne op Europees niveau die het belang van mondgezondheid voor het hele lichaam belicht, is noodzakelijk. Die campagne moet de nadruk leggen op correcte mondhygiëne zoals tandenpoetsen, een suikervrij dieet, en regelmatig tandartsbezoek. De CED raadt ook aan om op nationaal niveau jonge kinderen vroegtijdig aan te leren hoe goed te poetsen en hun mond gezond te houden. Wat mondzorg betreft is sociale ongelijkheid een ernstig probleem. Het is dan ook uitermate belangrijk dat campagnes zich in het bijzonder naar kwetsbare doelgroepen richten.
Kernboodschap 7:
Preventie en gezondheidspromotie moeten een prioriteit vormen binnen de leerplannen en in de professionele praktijk van gezondheidszorgprofessionals, waaronder tandartsen
Een uniforme aanpak die verschillende types practici samenbrengt, creëert het beste kader voor gezondheidszorgsystemen en patiënten. Preventie is tweerichtingsverkeer: de verantwoordelijkheid ligt zowel bij de zorgverlener als bij de patiënt.
Kernboodschap 8:
De EU moet investeren in onderzoek over mondgezondheid via initiatieven als het toekomstige Horizon Europe en the European Social Fund+
Bijvoorbeeld de afbouw van het gebruik van amalgaam maakt geïntensifieerd onderzoek naar alternatieve materialen noodzakelijk, zowel vanuit gezondheids- als ecologisch standpunt.
Bron: De originele Engelse tekst kan je terugvinden via Cedentists • CED White Paper Oral Care: Prevention is better than cure
